Yaklaşan baharın sevinciyle herkese merhaba! Bu yazımda sizlere, kökeni kadim zamanlara dayanan bir geleneği anlatmak istiyorum. Bulgaristan’ın ilkbaharın müjdecisi martenitsa geleneği… Hatta anlatmakla kalmayıp yapılışını da göstereceğim. Çünkü yaşadığımız zor günlerde çocuklarımızı sağlıkla ve mutlulukla büyütebilmemiz için, hepimizin umuda ihtiyacı var.
İlkbaharın Müjdecisi Martenitsa
Bulgaristan göçmeni bir ailede dünyaya geldiğimden, çocukluğumda büyüklerimden sıklıkla martenitsayı dinlerdim. Benim atalarımın yaşadığı yerleri ziyaret etme şansım olmadı ne yazık ki. Ama eskiden giden akrabalarımız olurdu ve onlar bize hediye martenitsa getirirdi. Bulgaristan’a özgü bu geleneği, diğer adıyla marteniçkanın hikayesini merak ederseniz hemen anlatıyorum.
Baba Marta (Marta Nine) ve Martenitsa Nedir?
Mart ayı ile birlikte, baharın gelişini simgeleyen Baba Marta (Marta Nine) günleri başlar. Baba Marta, adını mart ayından alan ve Bulgaristan folkloruna ait mitolojik bir karakter. Bulgarca’da “Çestita Baba Marta” şeklinde kutlanan Baba Marta aynı zamanda günümüze kadar korunan en saygın geleneklerden. Hatta günümüzde bilinirliği Balkanları aşıp, dünyanın her yerine yayılmış durumda.
Martenitsa, 1 Mart’ta başlayarak ay bitimine kadar takılan, kırmızı ve beyaz iplerle yapılmış süslerdir. Hatta en çok bilinenleri, bileklik olarak yapılanlar. 1 Mart’ta dilek dileyerek bileğinize takabilirsiniz. Kırlangıç ya da leylek görene kadar da çıkartmazsınız. Kırlangıç veya leylek görünce çıkartılıp, meyve veren bir ağacın dalına bağlandığında ise, dileklerin gerçekleşeceğine inanılır.
Yıl boyu sağlık ve bereket getirsin diye hediye edilen martenitsalar, önceleri detay kullanmadan sadece kırmızı ve beyaz iplerden yapılırmış. Ayrıca ağaçlara, evlere ve hayvanlara takılanların, yeni başlayan tarım yılı için bereket getireceği de inanışlar arasında.
Kuklalar “Pijo ve Penda”
Yıllar içinde çeşitlilik göstererek, iplerden püskül, top, insan gibi farklı şekillerde yaka iğneleri yapılmış. Örneğin; beyaz renk uzun ömrü, kırmızı renk ise sağlık ve gücü temsil ediyor. Tarihinde en önemli yere sahip olanlar ise; “Pijo ve Penda” adındaki kırmızı-beyaz iplerden yapılmış olan kuklalar.
Kırmızı ve Beyaz Yünlerden “Pijo ve Penda” Yapımı
Çocukluğumda Bulgaristan’dan gelen akrabalarımın getirdiği martenitsaları, uzun yıllardır kendim yapıyorum. Hatta son yıllarda kızımla beraber yapıyoruz. Hem ince motor becerilerinin gelişimini destekliyor, hem birlikte eğlenceli ve yaratıcı zamanlar paylaşmış oluyoruz.
Sizlere fikir vermek adına, “Pijo ve Penda” yapımını birkaç aşamalı fotoğrafla göstermek istedim. Hazırlayacağınız kukla martenitsaları, anahtarlık veya çanta süsü olarak kullanabilirsiniz. Hatta dekoratif süs olarak bile asabilirsiniz.
Geçen yıl mart ayında başlayan ve hayatımızı kötü etkileyen pandemi günlerinin, bu martla bitmesi umuduyla herkesi baharın gelişini kutlamaya davet ediyorum. Gelin her şeye rağmen biz umudu besleyelim, güzellikleri çoğaltalım.
Evlerimizden çıkamadığımız bugünlerde, kendimize ve sevdiklerimize martenitsa yapıp hediye edelim. Fakat “Ben yapamam, hazır almak isterim” diyen olursa benim hazırladıklarımı Beşiktaş’taki dükkanımız @irlantaki dan alabilirsiniz.
Küçük mutluluklar insana hayatı yaşatıyor… Bu yüzden küçük mutlulukların peşini bırakmamayı diliyorum. Sağlıkla gelsin bahar ve şans getirsin hepimize martenitsalar!
Sevgiler,
Esin İrlan
@40yildabiranneolmak
